Na progu nowego roku mam nadzieję, że wspólnie z samorządami lokalnymi i organizacjami pozarządowymi stworzymy system, który jeszcze skuteczniej będzie chronił osoby doznające przemocy domowej i wzmocni oddziaływanie wobec osób, które ją stosują – mówi Tomasz Jadanowski, wojewódzki koordynator realizacji Rządowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Domowej, kierownik oddziału w Wydziale Polityki Społecznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie.
Jakie inicjatywy podejmował w minionym roku Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki w ramach przeciwdziałania przemocy domowej?
Istotne były inicjatywy we współpracy z innymi podmiotami. Pod auspicjami urzędu odbyła się m.in. konferencja, której organizatorem był marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Marcin Kuchciński we współpracy z wojewodą warmińsko-mazurskim Radosławem Królem. Podejmowaliśmy tematy dotyczące budowania więzi rodzinnych bez przemocy, poznawania stylów przywiązania dziecka i problematyki FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder). Prelegentką na konferencji była psycholożka, dr Teresa Jadczak-Szumiło. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele różnych grup zawodowych z całego województwa.
Nie bez znaczenia było też szkolenie – dla pielęgniarek ze środowisk nauczania i wychowania, nauczycieli, pedagogów i psychologów szkolnych – dotyczące współczesnych wyzwań społecznych związanych z krzywdą dzieci. Kamila Duk, główna specjalistka z Wydziału Polityki Społecznej w naszym urzędzie, która na co dzień zajmuje się nadzorem ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, przedstawiła m.in. procedurę „Niebieskie Karty” (NK) w sytuacji stosowania przemocy wobec małoletnich i szkoliła pielęgniarki w zakresie wypełniania formularza NK. To przykład dobrej praktyki, który można wykorzystać gdzie indziej, ponieważ statystyki mówią o tym, że dość słabym ogniwem działań – jeżeli chodzi o przeciwdziałanie przemocy domowej – jest właśnie ochrona zdrowia fizycznego i psychicznego najmłodszych.
Czy samorządy znają i rozumieją swoje zadania w tej kwestii?
Mieliśmy ostatnio wiele sygnałów, że niektóre nowe zasady zawarte w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej z 2023 roku są tak sformułowane, że samorządy, zwłaszcza gminne i powiatowe, potrzebują wyjaśnień odnoszących się do wskazanych im zadań. Urząd wojewódzki wyszedł naprzeciw ich oczekiwaniom. Zorganizowaliśmy naradę dla realizatorów owych ustawowych zadań. Podczas spotkania pracownicy urzędu odpowiadali na pytania dotyczące m.in. zmian w sposobie finansowania pracy zespołów interdyscyplinarnych – zwłaszcza, jeśli chodzi o dotacje związane z ich posiedzeniami. Wnioski z narady ze szczegółowymi wyjaśnieniami umieściliśmy na stronie internetowej urzędu i realizatorzy zadań mogą z nich w każdej chwili skorzystać.
Jak wygląda codzienna współpraca urzędu z samorządem?
Od lat staramy się docierać do wszystkich realizatorów zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy m.in. poprzez publikacje i kierowane do nich materiały instruktażowe. Ostatnio mieliśmy posiedzenie Wojewódzkiego zespołu ds. przeciwdziałania przemocy domowej, który działa u nas od 2009 roku (choć do dziś nie został powołany w każdym województwie). W tym zespole opracowywane są m.in. poradniki, przewodniki, informatory adresowane do realizatorów działań związanych z obszarem przeciwdziałaniem przemocy domowej w samorządach.
Od kilku lat w kalendarzu naszego urzędu jest też miejsce na nagrody i wyróżnienia (w postaci statuetek) dla osób i zespołów, które są liderami w pracy na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej. Często są to realizatorzy programu osłonowego, którego wnioski co roku opiniujemy pod względem formalnym i merytorycznym.
Nasz oddział w Wydziale Polityki Społecznej zajmuje się również prowadzeniem kontroli. Przy tej okazji dużo czasu poświęcamy na instruktaż w odpowiedzi na potrzeby zgłaszane przez realizatorów zadań. A więc, znajdując nieprawidłowości, opisujemy je, staramy się wyjaśniać, wskazywać m.in., gdzie można skorzystać z pomocy specjalistycznej (jeżeli chodzi o służby) lub ze szkoleń w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej. Ten sposób działania sprawia, że realizatorzy zadań – członkowie zespołów interdyscyplinarnych, przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej czy ośrodków wspierających rodziny – czują, że sami też mają wsparcie.
Nie nadzorujemy natomiast działań policji – robi to Komenda Wojewódzka Policji – ale oczywiście w ramach kontroli zespołów interdyscyplinarnych zwracamy uwagę na szereg działań funkcjonariuszy, związanych m.in. z realizacją procedury „Niebieskie Karty”.
Czy urząd współpracuje również z organizacjami pozarządowymi?
Od dwóch lat urząd wojewódzki uczestniczy w ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” – jej realizatorem jest Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Wiele instytucji, zarówno z ramienia rządu, jak i samorządów z naszego województwa, włączyło się w tę kampanię, sygnalizując społeczeństwu, że przeciwstawiamy się biciu i stosowaniu wszelkiej przemocy wobec najmłodszych. Od lat organizujemy konferencję wojewódzką o przeciwdziałaniu przemocy, w tym roku połączyliśmy to wydarzenie – z udziałem czterystu przedstawicieli różnych służb, także zespołów interdyscyplinarnych – ze wspomnianą kampanią.
Jakie są pańskie oczekiwania – w kwestii działań z obszaru przeciwdziałania przemocy – na progu nowego roku?
Dużo nadziei wiążę z tym, że wspólnie z samorządami lokalnymi, ale i z organizacjami pozarządowymi, stworzymy w naszym województwie system, który będzie efektywniejszy niż obecny; który jeszcze skuteczniej będzie chronił osoby doznające przemocy domowej i wzmocni oddziaływanie wobec osób, które ją stosują. Widzę również dużą chęć współpracy ze strony Departamentu ds. Równego Traktowania KPRM – tak, aby usprawnić system pracy na szczeblu krajowym. Mam nadzieję, jeżeli chodzi o dobre praktyki, że w przyszłości rozwiniemy i udoskonalimy pracę z osobami stosującymi przemoc domową. Wierzę, że to słuszny kierunek działań, gdyż od negatywnych zachowań tych osób zaczyna się dramat krzywdzonych.
Czy w województwie warmińsko-mazurskim działają programy dla osób stosujących przemoc?
Od 2023 roku funkcjonują obligatoryjnie dwa programy dla osób stosujących przemoc: korekcyjno-edukacyjny i psychologiczno-terapeutyczny. Wcześniej programy psychologiczno-terapeutyczne były dobrowolne. To są gotowe narzędzia do pracy nad zmianą zachowań – krzywdzących, destrukcyjnych, nagannych – społecznie nieakceptowalnych. Programy te odnoszą się również do specjalistów – stawiają im określone wymagania, aby mogli prowadzić procesy naprawcze swoich klientów. Psycholodzy, certyfikowani psychoterapeuci wykorzystują często w tym celu programy rekomendowane przez KCPU. Warto zaznaczyć, że uzależnienia od substancji psychoaktywnych czy uzależnienia behawioralne są często powiązane z zachowaniami agresywnymi i przemocowymi. Wspomniane programy – korekcyjno-edukacyjny i psychologiczno-terapeutyczny – są określone w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej; szczegóły znajdują się w rozporządzeniach.
W system ochrony dzieci przed przemocą domową wpisane są świetlice socjoterapeutyczne. Czy one – i inne miejsca pobytu dziennego, w których dzieci mają zapewnione profesjonalną opiekę – mogą liczyć na wsparcie olsztyńskiego wojewody i samorządów lokalnych?
Oczywiście. O potrzebach i korzyściach płynących z takiej formy pracy opowiadał na naszej ostatniej konferencji wojewódzkiej prezes Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom i Rodzinie Arka, które od lat wspiera najmłodszych mieszkańców Olsztyna, całej Warmii i Mazur. Mam nadzieje, że już niedługo będziemy mogli się też pochwalić naszym, działającym pełną parą, Centrum Pomocy Dzieciom.