Wyróżnia nas współpraca z organizacjami pozarządowymi. Co roku ponad sto mazowieckich organizacji podpisuje z nami umowy i realizuje działania profilaktyczne – mówi Tomasz Osadnik, pełnomocnik Zarządu Województwa Mazowieckiego ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, kierownik Wydziału Profilaktyki Uzależnień Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej.
Jakie działania podejmuje samorząd województwa mazowieckiego w zakresie profilaktyki uzależnień?
Realizujemy wiele zadań w ramach Wojewódzkiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii na Mazowszu w kwestii szkolenia kadr, profilaktyki i edukacji, redukcji szkód, rehabilitacji (readaptacji, reintegracji) zdrowotnej, społecznej i zawodowej oraz diagnozy, monitorowania problemów uzależnień i współpracy międzynarodowej. Celem wojewódzkiego programu jest niwelowanie szkód związanych z problemami uzależnień. Realizatorem wojewódzkiego programu w imieniu samorządu województwa mazowieckiego jest Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie – w zakresie zadań związanych z promocją i ochroną zdrowia, wspierania działalności Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia oraz podnoszenia jakości udzielanych świadczeń w podmiotach leczniczych. Natomiast w zakresie zadań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień (w tym badań i monitorowania) działa Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej (MCPS).
Wojewódzki program stanowi część strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej i uwzględnia cel dotyczący profilaktyki uzależnień – określony w Narodowym Programie Zdrowia – jak również zawiera zadania związane z przeciwdziałaniem uzależnieniom behawioralnym.
Z uwagi na złożoność problemów uzależnień samorząd województwa mazowieckiego współpracuje z różnymi organizacjami pozarządowymi, jak też innymi podmiotami działającymi na Mazowszu w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom.
Jakimi?
Między innymi z gminami, Krajowym Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, policją, oświatą, mediami, organizacjami pozarządowymi. Przede wszystkim z tymi podmiotami, które dobrze znają lokalne problemy i potrzeby konkretnych grup społecznych, a przy tym dysponują odpowiednimi zasobami – zwłaszcza wykwalifikowaną kadrą, która jest w stanie w sposób rzetelny realizować zadania publiczne dotyczące przeciwdziałania uzależnieniom.
Jak wygląda współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz profilaktyki uzależnień na Mazowszu?
Realizację zadań publicznych zlecamy organizacjom w trybie otwartych konkursów ofert – zgodnie z ustawą z 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Na tej podstawie podejmowane są działania, wśród nich wspieranie realizacji programów z zakresu profilaktyki uniwersalnej, selektywnej oraz wskazującej, w tym rekomendowanych programów profilaktycznych o naukowych podstawach i o potwierdzonej skuteczności, programy dla dzieci i młodzieży podczas organizacji wakacyjnego wypoczynku, programy dotyczące Płodowego Zespołu Alkoholowego (FAS) i Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD), programy na rzecz przeciwdziałania nietrzeźwości na drogach, programy promujące styl życia bez uzależnień, ze szczególnym uwzględnieniem działalności stowarzyszeń abstynenckich, programy pomocy dla osób bliskich osobom z uzależnieniem oraz dla osób, które wychowywały się w rodzinach dysfunkcyjnych, jak też programy na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej wynikającej z nadużywania alkoholu, programy wzmacniania procesu socjalizacji dzieci i młodzieży ze środowisk marginalizowanych opartych na idei twórczej pedagogiki oraz wspieraniu działalności świetlic socjoterapeutycznych.
Podkreślmy: MCPS wspiera i promuje realizację rekomendowanych programów profilaktycznych, opartych na wiedzy naukowej i o potwierdzonej skuteczności.
Czy wykorzystują je grupy samopomocowe dla osób z uzależnieniem?
Tak, m.in. stowarzyszenia abstynenckie, które prowadzą działania nie tylko na rzecz swoich członków i ich rodzin, ale także na rzecz społeczności lokalnej. Mazowiecki Związek Stowarzyszeń Abstynenckich (MZSA) zrzesza 38 stowarzyszeń abstynenckich z województwa mazowieckiego. Samorząd od lat ściśle współpracuje z MZSA na mocy porozumienia i wspiera związek w organizacji m.in. zlotów abstynenckich, konferencji i szkoleń.
Jakie szkolenia organizuje MCPS?
Warsztatowe, specjalistyczne – związane z profilaktyką uzależnień na terenie województwa mazowieckiego – m.in. dla pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, psychologów, pedagogów, pracowników oświaty, policjantów, pracowników świetlic socjoterapeutycznych i środowiskowych, terapeutów uzależnień oraz innych osób zajmujących się zawodowo profilaktyką i terapią uzależnień, jak też przemocą domową. Tematyka szkoleń obejmuje szeroki zakres zagadnień, takich jak:
– świadomość własnych kompetencji interpersonalnych i psychospołecznych,
– standardy profilaktyki uzależnień,
– uzależnienie jako choroba i standardy medyczne,
– specyfika rozwoju uzależnienia młodzieży,
– czynniki chroniące i czynniki ryzyka oraz zachowania problemowe młodzieży,
– diagnoza stopnia zaawansowania uzależnienia dziecka i kwalifikacja do dalszego postępowania,
– motywowanie do zmiany zachowania dziecka,
– podstawy pracy indywidualnej, grupowej i z rodziną dziecka zagrożonego uzależnieniem oraz interwencja profilaktyczna,
– sposoby i formy korzystania z superwizji własnej pracy profilaktycznej.
Czy wśród szkoleń jest takie, którego realizacja przynosi szczególną satysfakcję MCPS
Myślę, że jest nim szkolenie dla kierowców z województwa mazowieckiego. W latach 2019–2023 ze szkoleń tych skorzystało ponad 3,3 tys. osób. Rekrutacją na szkolenia zajmują się Wojewódzkie Ośrodki Ruchu Drogowego z Mazowsza: Warszawy, Ciechanowa, Ostrołęki, Płocka, Radomia i Siedlec. W trakcie szkoleń uczestnicy biorą udział w zajęciach teoretycznych i praktycznych. Każde obejmuje trzy godziny zajęć profilaktycznych z psychologiem i trzy godziny zajęć praktycznych na specjalistycznym torze ośrodka doskonalenia techniki jazdy w Modlinie. To szkolenie jest znaczącym przedsięwzięciem samorządu województwa mazowieckiego. Mamy dużą satysfakcję, że udało nam się połączyć siły wszystkich wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego. Pod tym względem jest to projekt unikatowy na tle innych województw.
Ta inicjatywa dała nam też impuls do przeprowadzenia kampanii profilaktyczno-edukacyjnej „Leki i alkohol – niebezpieczne związki”, kierowanej do seniorów używających alkoholu, którzy często przyjmują też duże ilości leków i nie mają świadomości, że biorąc je w połączeniu z alkoholem, zmieniają swój sposób funkcjonowania – również jako kierowcy. Kampanię tę prowadzimy od trzech lat. W tym czasie wydaliśmy wiele materiałów edukacyjnych (ulotek, broszur) przeznaczonych m.in. dla wszystkich oddziałów Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) na Mazowszu, uniwersytetów trzeciego wieku oraz organizacji senioralnych. Jest wśród nich m.in. „ściągawka” dla lekarzy, aby mogli się zorientować, które leki wchodzą w interakcję z alkoholem i są najbardziej popularne wśród seniorów. Dla nich też przygotowaliśmy ulotkę ze spisem leków, których nie można łączyć z alkoholem w żadnych ilościach. Dajemy seniorom sygnał: Uważajcie! Leki, które przyjmujecie, ratują wam życie, ale używając przy tym alkoholu, możecie negatywnie wpływać na jakość życia i jego długość.
To nie jedyna kampania MCPS?
Od wielu lat prowadzimy kampanię „Porozumienie dla trzeźwości”, której ideą jest współpraca ponad podziałami instytucjonalnymi na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień.
Ostatnio MCPS wraz z Komendą Wojewódzką Policji w Radomiu zrealizował kampanię informacyjną „Myśl trzeźwo nad wodą”.W ramach naszych kampanii współpracujemy m.in. ze wspomnianym wyżej KCPU, wojewódzkimi ośrodkami ruchu drogowego, Komendą Wojewódzką Policji w Radomiu, Komendą Stołeczną Policji, Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę, Mazowieckim Związkiem Stowarzyszeń Abstynenckich, organizacjami pozarządowymi, placówkami wsparcia dziennego.
A inne inicjatywy MCPS?
Organizujemy również wojewódzkie konferencje na temat uzależnień od substancji psychoaktywnych i behawioralnych, najnowszych trendów w profilaktyce, jak też konferencje naukowe poświęcone m.in. skutecznym strategiom profilaktyki uzależnień. W 2023 roku zorganizowaliśmy dwie wojewódzkie konferencje dla trzystu osób: „Człowiek w sieci uzależnień” oraz „Bądź bezpieczny na drodze”.Poza tym MCPS wspiera działania zmierzające do aktywizacji zawodowej, edukacyjnej i społecznej osób z uzależnieniem od środków psychoaktywnych, będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W latach 2021–2023 samorząd województwa mazowieckiego wsparł osiem Centrów Integracji Społecznej (CIS) i jeden Klub Integracji Społecznej (KIS). Efektem tych działań jest reintegracja społeczno-zawodowa ich uczestników, poprawa jakości ich funkcjonowania, a tym samym zmniejszanie ryzyka wykluczenia społecznego.
Jest coś co wyróżnia MCPS spośród innych podmiotów i instytucji?
Myślę, że właśnie współpraca z organizacjami pozarządowymi. Co roku ponad sto mazowieckich organizacji podpisuje z nami umowy i realizuje działania profilaktyczne (stanowią one ponad 70 proc. wydatków, jeżeli chodzi o nasz budżet). Wyróżnia nas na pewno i to, że w ramach promocji dobrych praktyk profilaktycznych wspieramy – od dwudziestu lat – projekt „Pogodne lato” realizowany przez Chorągiew Mazowiecką Związku Harcerstwa Polskiego. „Pogodne Lato” to inicjatywa, która łączy duch harcerstwa i program profilaktyczny dla dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych problemem uzależnień. Organizowane obozy to dla nich wypoczynek, ale też nauka radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, kształtowania własnej tożsamości w sytuacjach stanowiących ryzyko uzależnień wywołanych presją otoczenia, rodziny, szkoły czy rówieśników. To, czego nauczą się przez gry i warsztaty, będą mogli wykorzystać później – w dorosłym życiu.