„Przeciwdziałanie przemocy domowej – w kierunku profesjonalizacji działań” – to temat narady osób odpowiedzialnych na szczeblu województwa za koordynację zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej. Spotkanie odbyło się 3 i 4 grudnia w Krakowie.
Naradę otworzyli, witając zebranych – Adam Rynkiewicz dyrektor Studia Profilaktyki Społecznej (SPS) i Katarzyna Łukowska zastępczyni dyrektora Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU), która na wstępie uzasadniła nazwę spotkania: Zgodnie z definicją słownikową, narada to uzgadnianie wspólnego stanowiska w jakiejś sprawie przez większość osób. I tym się podczas naszych cyklicznych spotkań zajmujemy. Zawsze są one interaktywne.
Następnie wiceszefowa KCPU powiedziała: Dziękuję liderom SPS – Adamowi Rynkiewiczowi i Agnieszce Dudek – za to, że tak profesjonalnie, z ogromnym zaangażowaniem organizują nam te przedsięwzięcia.
Dziękuję też autorom (są tu z nami) dwóch nowych publikacji: informatora i przewodnika. Gdy trzymam teraz te książki w rękach, mam poczucie, że to jest kawał dobrej roboty. Dziś każdy tu obecny będzie miał okazję to sprawdzić.
Zapraszając serdecznie do udziału w naradzie, chcę jeszcze publicznie wypowiedzieć słowa uznania dla Katarzyny Michalskiej i jej zespołu. Jej praca włożona w realizację naszych zadań jest nie do przecenienia. Dziękuję ci Kasiu!
Cieszę się z obecności wszystkich państwa; wiadomo, wasza praca, zwłaszcza pod koniec roku, jest ogromnie absorbująca, a jednak wśród licznych obowiązków znaleźliście czas, aby tu przybyć.
Cieszę się również z tego, że jest z nami pani Anna Mazurczak; pierwszy raz spotykamy się osobiście, poznałyśmy się niedawno online w Zespole Monitorującym ds. Przeciwdziałania Przemocy Domowej (jestem w nim od pierwszej kadencji). Mam poczucie przypływu ożywczej energii w tym obszarze. Energii, której bardzo nam brakowało przez ostatnie lata. Mam również poczucie, że będą podejmowane nowe konstruktywne działania. Trzymam kciuki za dobry obrót spraw w imieniu nas wszystkich, a zwłaszcza w imieniu naszych beneficjentów, czyli osób, które potrzebują pomocy, które doznają przemocy domowej.
Życzę państwu owocnej narady!
***
W pierwszym dniu spotkania Anna Mazurczak dyrektorka Departamentu ds. Równego Traktowania przedstawiła – Realizowane działania Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej. Dr Grzegorz Wrona adwokat, certyfikowany specjalista i superwizor z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej, zaprezentował wspomniany informator – Prawo w praktyce pracy zespołów interdyscyplinarnych i grup diagnostyczno-pomocowych. Pytania i odpowiedzi – napisany przezeń wraz z Renatą Durdą i Justyną Podlewską. Dr Michał Lewoc sędzia Sądu Rejonowego w Legnicy zobrazował treść przewodnika, którego jest autorem: Dokumentacja procedury „Niebieskie Karty”
(NK) w postępowaniach sądowych.
Nazajutrz swoje referaty przedłożyły: nadkom. Marta Świnecka przedstawicielka Biura Prewencji Komendy Głównej Policji; asystowała jej st. asp. Dorota Kulig (Zadania policji w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej) oraz reprezentantki KCPU – Katarzyna Michalska kierowniczka Działu Programów Lokalnych i Przeciwdziałania Przemocy Domowej (Działania KCPU w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej) oraz Iwona Matysiak główna specjalistka w tymże dziale (Program potwierdzania kwalifikacji osób pracujących w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej, w szczególności w rodzinach z problemem uzależnień).
***
W czasie narady, podczas przerw i po jej zakończeniu prelegenci i ich słuchacze prowadzili ożywione dyskusje. Niektórych z nich poprosiłem o refleksje, opinie, komentarze odnoszące się do tego wydarzenia.
Pierwszą moją rozmówczynią była Iwona Matysiak. Powiedziała m.in.: Uczestnicy narady – osoby, które na szczeblu wojewódzkim pełnią funkcję koordynatorów w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej – potwierdzają, iż ma ona dla nich duże znaczenie, gdyż wiedzę, jaką na niej zdobywają, mogą przekazywać samorządom lokalnym. Dlaczego to jest niezwykle ważne? Ponieważ osoby koordynujące działania na szczeblu wojewódzkim mają wpływ na realizację polityki z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej w sposób ujednolicony. Jeżeli polityka ta będzie prowadzona jednakowo, będziemy mieli pewność, że przepisy prawa, które obowiązują, będą skutecznie chroniły osoby doznające przemocy domowej oraz skutecznie oddziaływały na osoby stosujące przemoc.
Zatem, ta nasza krakowska narada – to interdyscyplinarna forma spotkania, która nie tylko umożliwia zdobycie nowej wiedzy na temat obszaru przeciwdziałania przemocy domowej, ale stwarza również okazję do wymiany doświadczeń, dobrych praktyk, a także do pochylenia się nad licznymi problemami, z którymi mierzą się samorządy lokalne.
Dziś otrzymaliśmy dwie niezwykle ważne publikacje – podkreśliła główna specjalistka w Dziale Programów Lokalnych i Przeciwdziałania Przemocy Domowej KCPU – rekomendowane przez ich autorów. Zostaną one przesłane do wszystkich przewodniczących zespołów interdyscyplinarnych, a za ich pośrednictwem do członków grup diagnostyczno-pomocowych w całej Polsce. Znajdujemy w nich odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące pracy zespołów interdyscyplinarnych i grup diagnostyczno-pomocowych (informator) oraz cenne wskazówki, jak przygotowywać dokumentację w ramach procedury NK, aby mogła zostać wykorzystana w postępowaniach sądowych (przewodnik). Zachęcam do lektury tych książek.
***
Sędzia Michał Lewoc wyraził zgodę na krótką rozmowę, aby wyartykułować – jaki cel mu przyświecał w pracy nad wspominanym wyżej przewodnikiem. Mówił: Liczba wszczynanych postępowań w zakresie NK każdego roku jest olbrzymia – to ponad 80 tysięcy wszczętych procedur. To powoduje, że pracą z osobami doznającymi przemocy i stosującymi przemoc zajmuje się kilkadziesiąt tysięcy ludzi w całej Polsce. Gromadząc informacje – w ramach obowiązującej procedury – wykonują wiele czynności, które mogą być także wykorzystane w postępowaniach sądowych, żeby móc szybciej i skuteczniej zapewnić bezpieczeństwo osobom doznającym przemocy.
Procedura NK, gromadzona dokumentacja z nią związana, postępowania przed prokuraturą, przed sądami z osobami uwikłanymi w przemoc – stanowią jeden system przeciwdziałania przemocy domowej. W związku z tym decyzje i prace podjęte w ramach procedury NK mogą mieć bezpośrednie przełożenie na działania w ramach postępowań sądowych; zarówno w sądach karnych, jak i cywilnych, opiekuńczych.
Wszystko to ma służyć bezpieczeństwu osobom krzywdzonym, a przede wszystkim zatrzymać przemoc.
W moim przewodniku argumentuję, że działając jedynie przez pryzmat postępowania karnego, pracy socjalnej, ochrony zdrowia, oświaty czy rozwiązywania problemów alkoholowych – nie jesteśmy w stanie zjawiska przemocy domowej zlikwidować czy nawet ograniczyć. Natomiast, działając razem w ramach zespołu interdyscyplinarnego, dzieląc się informacjami i wykorzystując synergię działań, jesteśmy w stanie robić to skutecznie.
Dodam jeszcze, iż w przewodniku zawarłem także informacje natury edukacyjnej adresowane do członów grup diagnostyczno-pomocowych, najczęściej są to pracownicy socjalni i funkcjonariusze Policji; mogą oni nie mieć wiedzy na temat środków, jakie można zastosować np. wobec osób stosujących przemoc domową w kontekście postępowania karnego czy cywilnego. Posiadając zaś tę wiedzę, mogą się nią podzielić z osobą doznającą przemocy domowej, żeby wiedziała między innymi, czego oczekiwać od pomocowych instytucji, a zwłaszcza od sądów.
***
Tuż po zakończeniu narady wypowiedział się o niej przedstawiciel Zespołu Interdyscyplinarnego w Grudziądzu, członek Rady ds. Przeciwdziałania Przemocy Domowej KCPU Sylwester Lewandowski: Taka forma spotkań – osób odpowiedzialnych na poziomie wszystkich województw za koordynację zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej – przynosi wiele korzyści zarówno w kontekście doskonalenia pracy, jak i efektywności działania lokalnych systemów na poziomie gminy. Bo to właśnie gminy oczekują na pomoc i wsparcie wojewódzkich koordynatorów rządowego programu przeciwdziałania przemocy domowej.
Słowem, narady takie jak ta – są istotnym elementem wprowadzania pozytywnych zmian w zakresie podnoszenia jakości działań w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej.
***
W podobnym tonie swoje spostrzeżenia wyraził Tomasz Jadanowski kierownik Oddziału Przeciwdziałania Przemocy i Spraw Społecznych w Warmińsko-Mazurskim Urzędzie Wojewódzkim w Olsztynie: Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, która weszła w życie w 2023 roku, wprowadziła szereg zmian w przepisach. Jako osoby prowadzące nadzór nad realizacją zadań wynikających z tej ustawy, chcielibyśmy, aby w każdym województwie nasze stanowiska były jednolite. Narada krakowska była okazją do sformułowania wspólnych uzgodnień i wypracowania niezbędnych wytycznych nadzorczych. Na nasze stanowiska i wnioski czekają realizatorzy zadań pracujący bezpośrednio z osobami doświadczającymi przemocy i stosującymi przemoc, którzy chcą swoją pracę wykonywać jak najlepiej. Chciałbym tu podziękować dyrekcji i pracownikom KCPU, że to dostrzegają i wychodzą naprzeciw ich potrzebom.
Spotkania szkoleniowe organizowane przez KCPU charakteryzują się tym, że zawsze są przygotowane na najwyższym poziomie merytorycznym – akcentował mój rozmówca. – Niezawodnie była przygotowana również ta przed chwilą zakończona narada. Wszystkie prelekcje, poruszane tematy były istotne w kontekście profesjonalizacji inicjatyw na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej. Ważne było również to, że pojawiła się możliwość nawiązania relacji z prelegentami. Bardzo cenne było – w mojej ocenie – wystąpienie nadkomisarz Marty Świneckiej przedstawicielki Komendy Głównej Policji. Przedstawiła m.in. dane statystyczne, które pokazały nam, z jaką skalą zjawiska mamy do czynienia, zwłaszcza że trzeba brać pod uwagę spory margines błędu statystycznego, ponieważ zjawisko przemocy domowej wciąż jest ukrywane, nazywane „tajemnicą czterech ścian”. Poza tym prelegentka w sposób przekonywający argumentowała, że działania koordynatorów wojewódzkich byłyby ograniczone, gdyby nie policjanci; oni są tą grupą zawodową, która angażuje w procedurę NK najwięcej swoich pracowników. Policjanci służby dyżurnej jako pierwsi – w 90 proc. przypadków – interweniują w sprawach dotyczących przemocy domowej.
Niezwykle ważna była również wypowiedź Anny Mazurczak – dyrektorki Departamentu ds. Równego Traktowania KPRM – gdyż od tego roku departament ten jest odpowiedzialny za dokonywanie analiz i ocen sytuacji prawnej czy społecznej w kwestii przemocy domowej i przemocy ze względu na płeć, a także za występowanie do właściwych organów z wnioskami o wydanie lub zmianę aktów prawnych w tym zakresie.
***
Do wystąpienia dyrektorki Departamentu ds. Równego Traktowania KPRM nawiązał również dr Grzegorz Wrona: Z wypowiedzi Anny Mazurczak jednoznacznie wynika, że kierowany przez nią departament jest otwarty na zmiany w systemie przeciwdziałania przemocy domowej. Już sama jej obecność podczas narady świadczy o nadaniu odpowiedniej rangi obszarowi przeciwdziałania przemocy. Z tych dwóch powodów można optymistycznie spojrzeć na kierunek zmian, w tym na profesjonalizację i ujednolicenie praktyki, której środowisko związane z przeciwdziałaniem przemocy domowej bardzo oczekuje.
***
Chwilę przed odesłaniem tego artykułu do redakcji Strategii, otrzymałem list od podkom. Eweliny Szulczak. Napisała tak: W krakowskiej naradzie wzięłam udział jako funkcjonariuszka reprezentująca Wydział Prewencji Komendy Miejskiej Policji w Gdańsku, a jednocześnie koordynatorka procedury NK i członkini Zespołu Interdyscyplinarnego. Dlatego dla mnie szczególnie ważna była prelekcja nadkom.
Marty Świneckiej, która dobitnie zaznaczyła m.in., jak istotną rolę w procedurze NK pełnią nie tylko dzielnicowi realizujący czynności w ramach jej trwania, ale również funkcjonariusze Policji na poszczególnych szczeblach – od momentu powzięcia informacji o uzasadnionym podejrzeniu wystąpienia przemocy podczas interwencji domowych. Nadkom. Świnecka unaoczniła też zebranym rangę wytycznych nr 3 Komendy Głównej Policji z dnia 5 lipca 2024 roku (policjanci opierając się na nich, realizują zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej). W ich kontekście ukazała, jak ważna jest interdyscyplinarność podmiotów realizujących czynności w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej w Polsce.
***
Duże brawa należą się gospodarzom krakowskiego spotkania – dyrektorowi Adamowi Rynkiewiczowi i kierowniczce ds. organizacji szkoleń Agnieszce Dudek – którzy zapewnili jego uczestnikom znakomite warunki techniczne do przeprowadzenia narady, a także wyśmienite posiłki i chwile relaksu. Podczas uroczystej kolacji towarzyszyła nam krakowska kapela „Złoty Róg”. Wszystko to sprzyjało przyjaznej, serdecznej atmosferze.