Podczas wiosennej sesji Komisji Środków Odurzających przy ONZ polska delegacja wspierała pracę nad rezolucjami Narodów Zjednoczonych i głosowała za objęciem kontrolą kolejnych substancji psychoaktywnych za pomocą zmian w konwencjach ONZ.
Co roku w marcu odbywają się sesje Komisji Środków Odurzających przy ONZ (Commission on Narcotic Drugs) z siedzibą w Wiedniu. Komisja została utworzona w 1946 roku przez Radę Gospodarczą i Społeczną Narodów Zjednoczonych (ECOSOC) do opracowania międzynarodowych regulacji dotyczących kontroli nad środkami odurzającymi. Celem niniejszego artykuł jest przybliżenie prac Komisji, ponieważ decyzje podejmowane w trakcie sesji Komisji mają wpływ na kontrolę substancji psychoaktywnych w krajach należących do ONZ. W ramach trzech konwencji ONZ (opisanych w dalszej części artykułu) objęte są kontrolą substancje psychoaktywne, które również muszą być legalne w krajach należących do struktury ONZ.
Zatem decyzje podejmowane na corocznych sesjach mają wpływ na politykę narkotykową na świecie, ponieważ Komisja Środków Odurzających ma wpływ na krajowe legislacje narkotykowe. Decyzje podejmowane na sesjach Komisji mają znaczenie nie tylko z punktu widzenia zdrowia publicznego czy bezpieczeństwa, ale również ekonomicznego. Niektóre z objętych kontrolą substancji psychoaktywnych mogą być wykorzystywane w przemyśle czy do produkcji leków. Oczywiście poszczególni członkowie ONZ mogą obejmować kontrolą więcej substancji psychoaktywnych niż te wykazane w trzech konwencjach. Nie zmienia to faktu, że Komisja Środków Odurzających ONZ pełni ważną rolę w kreowaniu polityki wobec substancji psychoaktywnych, a jej decyzje mają wpływ nie tylko na poszczególne kraje, ale również na poziom regionalny czy lokalny.
Komisja Środków Odurzających ONZ
W strukturze Narodów Zjednoczonych Komisja Środków Odurzających (KŚO) jest centralnym organem odpowiedzialnym za kreowanie polityk w zakresie wszelkich kwestii dotyczących narkotyków – zarówno ograniczenia podaży narkotyków, jak i popytu na narkotyki. Komisja odpowiada za sporządzanie szczegółowych analiz, które dają wyobrażenie o sytuacji na świecie dotyczącej szeroko rozumianych kwestii narkotykowych. W dalszej kolejności Komisja przedstawia propozycje, które mają na celu wzmacnianie międzynarodowej kontroli narkotyków. Komisja współpracuje z rządami państw w następujących kwestiach:
- nielegalny obrót środkami odurzającymi,
- likwidacja upraw krzewu koki, konopi i maku,
- wprowadzenie narodowych planów dotyczących zwalczania nielegalnej produkcji i obrotu syntetycznymi środkami odurzającymi (np. amfetaminą) i substancjami psychotropowymi oraz prekursorami,
- pranie brudnych pieniędzy uzyskanych z produkcji i handlu nielegalnymi narkotykami.
W Komisji znajduje się ponad 50 państw członkowskich ONZ wybieranych przez ECOSOC, w tym 12 państw UE (z prawem głosu). Unia Europejska ma w KŚO status obserwatora. Polska jest członkiem KŚO po raz siódmy. Warto wspomnieć, że w 2021 roku, po raz pierwszy w historii, Polska przewodniczyła pracom Komisji, a ambasador Dominika Krois, stała przedstawiciel RP przy Biurze Narodów Zjednoczonych w Wiedniu, przewodniczyła 64. sesji KŚO. Stanowisko przewodniczącego obsadzane jest rotacyjnie, zgodnie z zasadą rotacji geograficznej, na okres jednego roku.
Wystąpienie Ministra Zdrowia
W trakcie tegorocznej, 67. sesji Komisji Środków Odurzających, która odbyła się 14–22 marca, miał miejsce tzw. Segment Wysokiego Szczebla Komisji Środków Odurzających (High Level Segment), w którym biorą udział przedstawiciele rządów krajów – członków ONZ. Głównym elementem tego spotkania były przemówienia przedstawicieli rządów i ministerstw. W tym roku wśród prelegentów przemawiających w ramach tego wydarzenia znalazł się sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych Antony Blinken, który wygłosił przemówienie poświęcone problemowi narkotyków syntetycznych. Przemówienie to miało formę „Wspólnego Oświadczenia”, do poparcia którego zaproszono 149 państw sygnatariuszy deklaracji towarzyszącej powstaniu globalnej koalicji na rzecz zwalczania zagrożeń związanych z narkotykami syntetycznymi (wśród nich znalazła się także Polska). W tym spotkaniu wziął również udział Wojciech Konieczny, sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, który wygłosił poniższe przemówienie:[1] [am2]
Polska w pełni popiera stanowisko przedstawiciela Unii Europejskiej. Podkreślamy wagę życia i godności człowieka. Sprzeciwiamy się stosowaniu kary śmierci w każdym przypadku. Potępiamy także wojnę jako metodę prowadzenia polityki. Wojna prowadzona przez Rosję z niepodległą Ukrainą jest źródłem poważnego kryzysu humanitarnego w całym regionie i powoduje spadek dostępu do opieki zdrowotnej, w tym leczenia uzależnień.
Konieczne jest, aby społeczność międzynarodowa opracowała i wzmocniła zrównoważone podejście do narkotyków i narkomanii oraz zainwestowała w zasoby ludzkie, finansowe i organizacyjne w celu poprawy rozwoju współpracy pomiędzy instytucjami ograniczającymi podaż narkotyków, organami egzekwowania prawa, instytucjami badawczymi i innymi zaangażowanymi aktorami.
Przykład wzmacniania takich działań można dostrzec w obszarze nowych substancji psychoaktywnych i wzmacniania odpowiednich przeciwdziałań. Nielegalna produkcja i handel narkotykami osiągnęły najwyższy poziom w historii, także w Polsce. Skutkowało to wzmożonymi działaniami polskiej policji przeciwko niemu.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zwalczanie zorganizowanych grup przestępczych, które wprowadzają nowe substancje psychoaktywne na rynki przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii, mediów elektronicznych i sprzedaży na odległość. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, konieczna jest poprawa współpracy i wymiany informacji pomiędzy różnymi zainteresowanymi stronami.
Uważamy, że istotnym wzmocnieniem tych działań byłoby rozszerzenie mandatu Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz powołanie Agencji UE ds. narkotyków.
Uważamy za istotne umieszczenie polityki narkotykowej w szerokim kontekście politycznym, społecznym, zdrowotnym i prawnym, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień zdrowia publicznego i uwzględnienia szerokiego kontekstu uzależnienia wielonarkotykowego, uzależnienia od alkoholu i szerokiego spektrum uzależnień behawioralnych.
W Polsce takie podejście zaowocowało utworzeniem centralnie nadzorowanej instytucji państwowej, nadzorowanej przez Ministra Zdrowia. Instytucja ta odpowiedzialna jest za integrację i koordynację polityki państwa w zakresie uzależnień od legalnych i nielegalnych substancji chemicznych oraz uzależnień behawioralnych.
Nie ma jednej przyczyny zażywania narkotyków ani jednego rozwiązania problemów z tym związanych. Dlatego przy planowaniu i wdrażaniu strategii antynarkotykowych istotne jest uwzględnianie zarówno opinii środowiska naukowego, jak i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych. Przyjęte rozwiązania muszą być oparte na dowodach i dostosowane do potrzeb społecznych. Dlatego istotne jest zapewnienie jak najszerszego dostępu do substancji kontrolowanych wykorzystywanych w celach medycznych i naukowych oraz kontynuowanie badań nad potencjałem terapeutycznym kontrolowanych substancji psychoaktywnych.
Wielowymiarowy charakter uzależnień wymaga zaangażowania wszystkich organów ONZ w politykę narkotykową. Popieramy wszelkie wysiłki mające na celu wzmocnienie współpracy pomiędzy UNODC, WHO, INCB i UNAIDS oraz potencjalnie Wysokim Komisarzem ONZ ds. praw człowieka.
Wierzymy, że współpraca międzynarodowa jest kluczem do rozwiązania globalnych i regionalnych problemów związanych z narkotykami. Dokument końcowy UNGASS 2016 powinien służyć jako podstawa do sformułowania opartej na dowodach, realistycznej i skoncentrowanej na potrzebach człowieka polityki w celu rozwiązywania problemów uzależnień.
Pragnę podkreślić, że możemy skutecznie zająć się obecną światową sytuacją narkotykową w sposób zrównoważony jedynie poprzez działania oparte na dowodach i najlepsze praktyki, które są zintegrowane, zrównoważone i wielosektorowe, z poszanowaniem praworządności i praw człowieka.
Mając na celu usprawnienie realizacji wszystkich zobowiązań w zakresie międzynarodowej polityki narkotykowej oraz stawienie czoła wyzwaniu, jakim jest nadużywanie narkotyków niosące ze sobą niekorzystne konsekwencje dla zdrowia publicznego i społeczeństwa, składam zobowiązanie, że w związku z kryzysem humanitarnym wywołanym wojną na Ukrainie oraz napływem do Polski uchodźców, głównie z Ukrainy, Białorusi i Kaukazu, Polska deklaruje zwiększenie nakładów finansowych i działań merytorycznych mających na celu zwiększenie dostępu do programów leczenia uzależnień i redukcji szkód dedykowanych tym osobom1.
67. sesja KŚO w Wiedniu
W dniach 18–22 marca odbyła się sesja regularna, w trakcie której polska delegacja m.in wspierała pracę nad rezolucjami ONZ czy głosowała za objęciem kontrolą kolejnych nowych substancji psychoaktywnych. Przewodniczącym polskiej delegacji był dyrektor Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU) dr Piotr Jabłoński, a w skład zespołu obecnego w Wiedniu weszli przede wszystkim pracownicy Centralnego Biura Śledczego Policji oraz KCPU. Polska delegacja głosowała za umieszczeniem wszystkich nowych substancji psychoaktywnych oraz prekursorów w konwencjach ONZ. Substancje psychoaktywne kontrolowane są na mocy konwencji międzynarodowych z 1961, 1971 i 1988 roku i wszystkie kraje ONZ zobowiązane są do ich kontrolowania.
W trakcie 67. sesji KŚO odbyła się dyskusja na temat implementacji zobowiązań zawartych w międzynarodowych konwencjach związanych z ograniczaniem podaży narkotyków i zapobieganiu uzależnieniom. Są to następujące dokumenty: Jednolita konwencja o środkach odurzających z 1961 roku, Konwencja o substancjach psychotropowych z 1971 roku, Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi z 1988 roku, Jednolita konwencja ONZ o środkach odurzających z 1961 roku zmieniona protokołem z 1972 roku, która przewiduje dwie uzupełniające się formy interwencji i kontroli. Po pierwsze jest to ograniczenie posiadania, używania, dystrybucji, przywozu, wywozu, wytwarzania i produkcji środków odurzających, a także handlu nimi wyłącznie do celów leczniczych i naukowych. Po drugie, zwalczanie handlu narkotykami poprzez międzynarodową współpracę w celu odstraszania i zniechęcania do handlu nimi. Komisja ds. środków odurzających monitoruje implementację konwencji międzynarodowych w zakresie kontroli narkotyków.
Warto również zwrócić uwagę, że w trakcie 67. sesji trwały prace na dokumentem końcowym amerykańskiej rezolucji, która w pierwotnej wersji nosiła tytuł: „Zapobieganie i reagowanie na przedawkowanie narkotyków poprzez opartą na dowodach naukowych profilaktykę, leczenie, redukcję szkód i usługi wsparcia w powrocie do zdrowia, zgodnie z prawem krajowym i okolicznościami”, w którym po raz pierwszy umieszczono termin „redukcja szkód” (harm reduction). Odnosi się ona do problemu przedawkowań, w tym śmiertelnych, z powodu używania narkotyków oraz do programów redukcji szkód jako skutecznych form działania, które mają na celu ograniczenie tego problemu.
W Stanach Zjednoczonych odnotowuje się ponad 100 tysięcy zgonów z powodu opioidów, stąd amerykańska inicjatywa w tym obszarze. W wyniku negocjacji pomiędzy członkami ONZ udało się umieścić termin „redukcja szkód2” tylko w jednym miejscu rezolucji, mimo że w pierwotnej wersji występował on w kilku miejscach. Powodem tych zmian był przede wszystkim sprzeciw Rosji i Chin, które nie realizują działań z zakresu redukcji szkód w swoich krajach i podejmują działania międzynarodowe mające na celu niepromowanie tego typu programów. Polska delegacja wspierała prace nad tą rezolucją, starając się podkreślić wagę działań z zakresu redukcji szkód jako ważnego elementu odpowiedzi państwa na problem zgonów z powodu używania narkotyków.
Sesja Komisji Środków Odurzających ONZ była również okazją do nieformalnych spotkań. Polska delegacja wzięła udział na zaproszenie innych krajów m.in. w spotkaniach z Krajowym koordynatorem ds. narkotyków z Niemiec oraz z delegacją z Wielkiej Brytanii. W ramach rozmów z przedstawicielem Niemiec poruszono temat legalizacji narkotyków w tym kraju. Od 1 kwietnia w Niemczech można posiadać 25 gram (w domu 50 gram) w celach rekreacyjnych oraz uprawić do trzech roślin konopi indyjskich. Niemcy są już kolejnym krajem po Malcie i Luksemburgu, który zalegalizował marihuanę. Delegacja Wielkiej Brytanii zainteresowana była polskimi rozwiązaniami na poziomie lokalnym. W Polsce, podobnie jak w Wielkiej Brytanii, wiele działań z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom realizowanych jest w społecznościach lokalnych. Wymiana doświadczeń pokazała, że w Polsce te działania dotyczą przede wszystkim profilaktyki i edukacji, a w Wielkiej Brytanii leczenia osób uzależnionych.
Redakcja
- Cyt. za: INSTRUKCJA DLA PRZEDSTAWICIELA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ na posiedzenie: Segmentu Wysokiego Szczebla Komisji Środków Odurzających (14-15 marca 2024 r. ), a także Regularnej 67 sesji Komisji Środków Odurzających (18-22 marca 2024 r .) w Wiedniu. ↩︎
- Jest to system określonych działań wielodyscyplinarnych, mających na celu zmniejszenie lub wyeliminowanie skutków zdrowotnych przyjmowania substancji psychoaktywnych. Polityka redukcji szkód jest realizowana w związku z rozprzestrzenianiem się zakażeń HIV. Główne działania stosowane w ramach polityki redukcji szkód to:
programy wymiany igieł i strzykawek lub zapewnienie stałego dostępu do środków dezynfekujacych
programy rozdawnictwa prezerwatyw,
programy edukacyjno–informacyjne,
programy profilaktyki zdrowotnej (szczepienia profilaktyczne, badania krwi w kierunku zakażeń HIV, HBV, HCV),
programy pomocy kryzysowej: socjalne, prawne, opiekuńcze,
pokoje bezpiecznych iniekcji,
programy sprawdzające narkotyki na obecność zawartych w nich substancji. ↩︎