Trudny powrót do pracy – o zdrowieniu z uzależnienia od alkoholu

Zdjęcie ilustracyjne / źródło Pixabay / fot. Eren Kevin

Zdrowienie to proces zmian, dzięki którym osiąga się abstynencję, poprawę zdrowia, dobrostanu i jakości życia. Zmiany muszą zachodzić w obszarze zdrowia somatycznego, psychicznego i społecznego, a u osób w wieku produkcyjnym – również zawodowego. Powrót do pracy nie jest łatwy – zdrowiejący borykają się z lękiem przed zmianą sytuacji i negatywnymi reakcjami otoczenia zawodowego. Jak gminy mogą pomóc takim mieszkańcom?

Większość osób, po zakończonym leczeniu i przy utrzymywaniu abstynencji, nadal odczuwa negatywne skutki długotrwałego używania alkoholu. Słaba kondycja psychofizyczna – trudności z koncentracją uwagi, nadwrażliwość czy poczucie braku sił fizycznych – może sprawiać lęk przed podjęciem pracy1. Często zdarza się, że w okresie intensywnego używania alkoholu powstają uszkodzenia neuronów mózgowych, które potrzebują czasu do regeneracji i powrotu funkcji niezbędnych do wykonywania pracy. Długość procesu regeneracji jest indywidualna (ok. 12 miesięcy), a niektóre zmiany mogą być nieodwracalne i powodować częściową, a w niektórych przypadkach nawet całkowitą, niezdolność do pracy2. Sytuacja zawodowa osób zdrowiejących z uzależnienia od alkoholu może być różna. Im dłużej trwa stan bezrobocia, tym trudniej ponownie wdrożyć się w obowiązki.

  • część osób traci możliwość powrotu do dotychczasowego miejsca pracy, np. z powodu używania alkoholu podczas wykonywania czynności zawodowych lub przedłużających się absencji;
  • pojawia się niepewność, czy uda się znaleźć inne zatrudnienie, i pytanie, czy wspominać nowemu pracodawcy o problemie;
  • niektóre zdrowiejące osoby odczuwają silny stres wracając do dawnego miejsca pracy, mają wrażenie, że nie poradzą sobie z wcześniej podejmowanymi zadaniami;
  • powrót do pracy utrudniają też wstyd i obawy o to, jak przyjmą pracownika po leczeniu odwykowym inni zatrudnieni oraz zwierzchnik;
  • czasem osoby po leczeniu uzależnienia od alkoholu wybierają pracę odmienną od wcześniej wykonywanej, co może być korzystne, zwłaszcza gdy poprzednie zatrudnienie przysparzało silnego stresu. Jednak, gdy są to zadania poniżej kwalifikacji, może to powodować obniżenie poczucia wartości i prowadzić nawet do łamania abstynencji.

Praca – czynnik zdrowienia czy ryzyka nawrotu?

Praca jest dla większości osób ważnym celem, nadającym życiu sens. Daje możliwość doświadczenia własnej skuteczności i wzmocnienia poczucia wartości. Przedłużające się bezrobocie jest jednym z czynników ryzyka łamania abstynencji, utrudniającym zdrowienie3. Nuda sprzyja poczuciu braku sensu życia. Mogą pojawiać się niekonstruktywne myśli i destrukcyjne przekonania, np. lepiej się czułem, gdy piłem4. Dodatkowo, gdy rodzina i otoczenie wywierają silny nacisk na szybki powrót do życia zawodowego, staje się to dla zdrowiejącej osoby dodatkowym źródłem stresu. Trzeba jednak być świadomym, że czasem zbyt wczesne podjęcie pracy, zwłaszcza niewłaściwie wybranej, np. takiej, gdzie jest kontakt z alkoholem (praca w sklepie, barze), również może zwiększać ryzyko nawrotu.
Powrót do dawnego środowiska zawodowego czy wejście w nowe otoczenie to także ryzyko sytuacji towarzyskich, w których pije się alkohol. Dlatego ważne jest szczere powiedzenie przełożonemu o przebytym leczeniu, a w stosunku do współpracowników – opracowanie skutecznych strategii odmawiania alkoholu czy obecności na spotkaniach, podczas których się pije. Decyzja o podjęciu pracy po leczeniu nie jest łatwa i dlatego ważne w tym okresie jest nie tylko wsparcie rodziny, ale także terapeuty uzależnień, doradcy zawodowego, a często lekarza, który oceni aktualny stan psychofizyczny.

Rola miejsca pracy w zdrowieniu z uzależnienia od alkoholu

Praca może być istotnym środowiskiem, zarówno dla rozpoznania, konstruktywnej reakcji na problem, jak i ważnym obszarem zdrowienia dla osoby wychodzącej z uzależnienia. W wielu miejscach pracy efektywne rozwiązywanie problemów alkoholowych jest elementem polityki firmy. Jednak, zgodnie ze spostrzeżeniami Krajowego Centrum Profilaktyki Uzależnień o zbyt małym skupieniu na zdrowieniu osób z uzależnieniem5, można zauważyć, że zagadnienie powrotu do pracy po zakończonej terapii, bywa pomijane6. Często niestety zdarza się, że firmy od razu rezygnują z kandydatów po leczeniu odwykowym („żeby nie mieć problemów”) bez sprawdzania całokształtu sytuacji osoby ubiegającej się o pracę i jej kwalifikacji.

  • wydaje się istotne, by zachęcać pracodawców do ustalania konkretnych zasad i procedur wobec osób w procesie zdrowienia z uzależnienia od alkoholu, starających się i podejmujących pracę;
  • istotne jest też, by klimat firmy i jej pracownicy wspierali w zdrowieniu, a nie stygmatyzowali osoby po leczeniu uzależnienia;
  • podstawą jest edukacja całego personelu i kadry zarządzającej nie tylko na temat niewłaściwego używania alkoholu w pracy, ale także możliwości leczenia oraz zdrowienia w pracy;
  • warto poruszyć temat nieświadomego utrudniania zdrowienia osobom z uzależnieniem, np. poprzez zaproszenia na integracyjne imprezy z alkoholem, oraz pokazać metody konstruktywnego wsparcia – spotkania bez alkoholu, wspólna aktywność na siłowni czy wyrażenie szacunku dla walki z uzależnieniem;
  • konieczne jest ustalenie warunków pracy osób po leczeniu odwykowym. Znaczenie mają tu czynniki indywidualne i rodzaj relacji w pracy. Warto dać kredyt zaufania, postawić na szczerą rozmowę, zaoferować wsparcie, zamiast propozycji codziennego badania alkomatem czy tylko przedstawienia sankcji za złamanie abstynencji.

Wspieranie zatrudnienia socjalnego

W sytuacji, gdy osoba z uzależnieniem pozostaje bez stałego miejsca zamieszkania i pracy lub straciła ją i ma problemy z podjęciem zatrudnienia, pomocne mogą być centra i kluby integracji społecznej (CIS/KIS). Jednym z zadań własnych samorządów gminnych jest wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie CIS. Zgodnie z ustawą (Dz.U. z 2022 r. poz. 22417), realizowana jest w nich reintegracja zawodowa i społeczna poprzez kształcenie umiejętności, pozwalających na pełnienie ról społecznych, a także nabywanie umiejętności zawodowych, praktyczną naukę zawodu, przekwalifikowanie czy podwyższanie kwalifikacji zawodowych. Placówki są przeznaczone w szczególności dla osób długotrwale bezrobotnych, w kryzysie bezdomności, z uzależnieniami, osób z zaburzeniami psychicznymi czy z niepełnosprawnościami. Uczestnictwo w CIS jest gratyfikowane różnymi świadczeniami, m.in. codziennym posiłkiem, biletami komunikacji miejskiej oraz składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne; natomiast uczestnicy klubów nie otrzymują takich świadczeń.

Jak funkcjonują CIS i KIS?

Do centrów integracji społecznej kierują m.in. ośrodki pomocy społecznej i placówki leczenia uzależnień. Uczestnicy mają obowiązek przebywania w CIS przez minimum sześć miesięcy, pięć razy w tygodniu przez sześć godzin dziennie. W tym czasie biorą udział w zajęciach społeczno-diagnostyczno-integracyjnych, szkoleniach i warsztatach zawodowych, zajęciach komputerowych i językowych, konsultacjach z terapeutą czy prawnikiem. Kluby integracji społecznej mają na celu pomoc w znalezieniu pracy na czas określony oraz przygotowanie do podjęcia zatrudnienia lub działalności w formie spółdzielni socjalnej. Uczestnicy biorą udział w pracach społecznie użytecznych, mają dostęp do poradnictwa prawnego, działalności samopomocowej w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i socjalnych, mogą korzystać z programów stażowych. Uczestnictwo w klubach integracji społecznej jest dobrowolne, ale warunkiem jest realizacja kontraktu socjalnego. Okres uczestnictwa w KIS jest ustalany indywidualnie.

Warto informować społeczność

Do centrów i klubów integracji społecznej mogą zgłaszać się osoby nie tylko po ukończonej terapii odwykowej, ale również nadużywające alkoholu w sposób widocznie problemowy, które nie mają diagnozy picia szkodliwego czy uzależnienia od alkoholu. Warto informować społeczność o działaniu takich ośrodków i zachęcać do udziału w CIS i KIS osoby bezrobotne, niewłaściwie używające alkoholu. Jednostki samorządów terytorialnych realizują ok. 30 proc. funkcjonujących centrów integracji społecznej i ponad 70 proc. klubów8. W roku 2025 Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom rekomenduje dla gmin dofinansowanie programów aktywizacji społeczno-zawodowej, organizowanie i finansowanie centrów i klubów integracji społecznej, finansowanie zatrudnienia pracowników realizujących zajęcia w tych placówkach oraz kosztów utrzymania CIS.

Pamiętajmy, że powrót do pracy może zarówno przyczyniać się do zdrowienia, jak i być powodem nasilenia się zaburzenia i powrotu do picia. Warto edukować społeczność w zakresie jej roli wspierania zdrowienia z uzależnienia od alkoholu w pracy oraz informować o miejscach, gdzie można uzyskać wsparcie w uzyskaniu zatrudnienia. Przeciwstawianie się stygmatyzacji, dawanie możliwości pracy i udzielanie wsparcia to ważne elementy ułatwiające zdrowienie osób z problemem uzależnienia od alkoholu. Gminy, oprócz starań o ogólne zmniejszanie bezrobocia, wsparcie zatrudnienia socjalnego, powinny objąć opieką także osoby, które nie są zagrożone wykluczeniem społecznym, ale zmagają się z trudnym powrotem do życia zawodowego po ukończeniu leczenia odwykowego.

Agata Sierota
  1. A.Sierota (2025). Na czym polega zdrowienie z uzależnienia od alkoholu? https://www.strategiejst.pl/2025/09/08/na-czym-polega-zdrowienie-z-uzaleznienia-od-alkoholu/ (dostęp  8.09.2025) ↩︎
  2. Łukasiewicz P. (2024). Neuroprzekaźniki a używanie alkoholu. Wywiad. https://www.strategiejst.pl/2025/09/08/na-czym-polega-zdrowienie-z-uzaleznienia-od-alkoholu/ (dostęp 9.09.2025) ↩︎
  3. Cierpiałkowska L., Czabała Cz. (2016). Poradnictwo psychologiczno-zdrowotne. W: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna (s. 639–657). PWN, Warszawa ↩︎
  4. Modrzyński R. (2025). Pokonać uzależnienie. Podręcznik terapeuty. Difin, Warszawa. ↩︎
  5. KCPU (2024). Rekomendacje do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii w 2025 roku. KCPU, Warszawa ↩︎
  6. Fudała J., Dąbrowska K. (2013). Środowisko pracy a alkohol. Działania profilaktyczne i aspekty prawne. PARPA, Warszawa ↩︎
  7. https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2022/2241 (dostęp 10.09.2025) ↩︎
  8. https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/co-robimy/zatrudnienie-socjalne/informacja-o-kis-i-cis/ (dostep 10.09.2025) ↩︎